دنده (Gear) یک قطعه مکانیکی است که برای انتقال حرکت و توان از یک محور به محور دیگر استفاده می شود. دنده ها با دندانه های روی سطح خود به هم متصل می شوند و با چرخش یکی از دنده ها، دنده دیگر نیز می چرخد.
دنده ها در انواع مختلفی وجود دارند، از جمله دنده های ساده، دنده های حلزونی، دنده های مارپیچی، دنده های مخروطی و دنده های مخروطی. هر نوع دنده برای کاربرد خاصی طراحی شده است.
دنده ها در بسیاری از دستگاه ها و تجهیزات استفاده می شوند، از جمله خودروها، موتورها، ماشین آلات و ابزارآلات. دنده ها به انتقال حرکت و توان در این دستگاه ها کمک می کنند و باعث افزایش کارایی و عملکرد آنها می شوند.
در اینجا چند نمونه از کاربردهای دنده ها در رستگار صنعت آورده شده است:
- در خودروها، دنده ها برای انتقال حرکت از موتور به چرخ ها استفاده می شوند.
- در موتورها، دنده ها برای انتقال حرکت از میل لنگ به سایر اجزای موتور استفاده می شوند.
- در ماشین آلات، دنده ها برای انتقال حرکت از یک بخش به بخش دیگر استفاده می شوند.
- در ابزارآلات، دنده ها برای انتقال حرکت از موتور به قطعه کار استفاده می شوند.
دنده ها قطعات مکانیکی مهمی هستند که در بسیاری از دستگاه ها و تجهیزات استفاده می شوند. دنده ها به انتقال حرکت و توان کمک می کنند و باعث افزایش کارایی و عملکرد این دستگاه ها می شوند.
انواع
دنده ها در انواع مختلفی وجود دارند که هر کدام برای کاربرد خاصی طراحی شده اند.
در اینجا برخی از رایج ترین انواع دنده در رستگار صنعت آورده شده است:
- دنده های ساده: دنده های ساده رایج ترین نوع دنده هستند. این دنده ها دارای دندانه های موازی هستند که در امتداد لبه های محیطی آنها قرار دارند. دنده های ساده برای انتقال حرکت بین دو محور موازی استفاده می شوند.
- دنده های مارپیچی: دنده های مارپیچی شبیه به دنده های ساده هستند، اما دندانه های آنها دارای شیب هستند. این شیب باعث می شود که دنده های مارپیچی به آرامی با هم درگیر شوند و در نتیجه از سر و صدا و سایش جلوگیری می شود. دنده های مارپیچی برای انتقال حرکت بین دو محور موازی یا زاویه دار استفاده می شوند.
- دنده های حلزونی: دنده های حلزونی شبیه به دنده های مارپیچی هستند، اما دندانه های آنها به صورت حلزونی هستند. این شکل دندانه ها باعث می شود که دنده های حلزونی برای انتقال حرکت بین دو محور زاویه دار بسیار مناسب باشند.
- دنده های مخروطی: دنده های مخروطی برای انتقال حرکت بین دو محور مخروطی استفاده می شوند. این دنده ها دارای دندانه هایی هستند که در امتداد یک سطح مخروطی قرار دارند.
- دنده های خورشیدی: دنده های خورشیدی از یک چرخ بزرگ مرکزی و چندین چرخ کوچکتر تشکیل شده اند. این چرخ ها به صورت دایره ای در اطراف چرخ بزرگ قرار دارند. دنده های خورشیدی برای انتقال حرکت بین دو محور موازی یا زاویه دار استفاده می شوند.
- دنده های جناغی: دنده های جناغی شبیه به دنده های خورشیدی هستند، اما دندانه های آنها به صورت جناغی هستند. این شکل دندانه ها باعث می شود که دنده های جناغی برای انتقال حرکت بین دو محور زاویه دار بسیار مناسب باشند.
دنده های مارپیچی
دنده‌های مارپیچی (Helical Gear) نوعی از دنده‌ها هستند که دندانه‌های آنها به صورت مارپیچ روی سطح دنده قرار گرفته‌اند. این طراحی باعث می‌شود که دنده‌های مارپیچی به طور روان‌تر و بی‌صداتر از دنده‌های ساده حرکت کنند. همچنین، دنده‌های مارپیچی در برابر خستگی و سایش مقاوم‌تر هستند.
دنده‌های مارپیچی در کاربردهای مختلفی در رستگار صنعت استفاده می‌شوند، از جمله:
- گیربکس‌های خودروها و موتورسیکلت‌ها
- تجهیزات صنعتی مانند نوار نقاله‌ها و بالابرها
- ابزارهای دستی مانند پیچ گوشتی‌ها و مته‌ها
در اینجا برخی از مزایای دنده‌های مارپیچی نسبت به دنده‌های ساده آورده شده است:
- حرکت روان‌تر و بی‌صداتر
- مقاومت بیشتر در برابر خستگی و سایش
- عمر طولانی‌تر
در اینجا برخی از معایب دنده‌های مارپیچی نسبت به دنده‌های ساده آورده شده است:
- هزینه بالاتر
- پیچیده‌تر بودن ساخت
دنده‌های مارپیچی بر اساس زاویه مارپیچ آنها طبقه‌بندی می‌شوند. زاویه مارپیچ معمولاً بین 15 تا 30 درجه است. زاویه مارپیچ بیشتر باعث می‌شود که دنده‌ها به طور روان‌تر و بی‌صداتر حرکت کنند، اما هزینه و پیچیدگی ساخت آن را نیز افزایش می‌دهد.
دنده‌های مارپیچی با استفاده از روش‌های مختلفی ساخته می‌شوند، از جمله ماشین‌کاری، ریخته‌گری و پرس.
دنده های حلزونی
دنده های حلزونی یک نوع چرخ دنده هستند که در آن دندانه ها به شکل مارپیچ بر روی یک محور قرار گرفته اند. این نوع چرخ دنده ها نسبت به سایر انواع چرخ دنده ها مزایای خاصی دارند، از جمله:
- کاهش سرعت: دنده های حلزونی می توانند نسبت های کاهش سرعت بسیار بالایی را ارائه دهند، تا حدی که در برخی موارد می توانند سرعت را تا 1000 برابر کاهش دهند. این امر آنها را برای کاربردهایی که نیاز به حرکت آهسته و دقیق دارند، مانند آسانسورها، میکسر ها و چاپگرها، مناسب می کند.
- افزایش گشتاور: دنده های حلزونی همچنین می توانند گشتاور زیادی را منتقل کنند، که آنها را برای کاربردهایی که نیاز به نیروی زیادی دارند، مانند جرثقیل ها، مته ها و اره ها، مناسب می کند.
- انتقال نیرو در زاویه قائم: دنده های حلزونی می توانند نیرو را بین دو محوری که در زاویه قائم به یکدیگر قرار دارند، منتقل کنند. این امر آنها را برای کاربردهایی که نیاز به انتقال نیرو در زاویه قائم دارند، مانند گیربکس های صنعتی، مناسب می کند.
با این حال، دنده های حلزونی همچنین دارای برخی معایب هستند، از جمله:
- راندمان پایین: دنده های حلزونی در مقایسه با سایر انواع چرخ دنده ها راندمان کمتری دارند. این به دلیل وجود لغزش بین دندانه های حلزونی و چرخ دنده است.
- صدای زیاد: دنده های حلزونی می توانند صدای زیادی ایجاد کنند، به خصوص در سرعت های بالا. این به دلیل وجود لغزش بین دندانه ها است.
- لرزش: دنده های حلزونی می توانند لرزش زیادی ایجاد کنند، به خصوص در سرعت های بالا. این به دلیل وجود لغزش بین دندانه ها است.
کاربردهای رایج دنده های حلزونی در رستگار صنعت عبارتند از:
- آسانسورها
- میکسر ها
- چاپگرها
- جرثقیل ها
- مته ها
- اره ها
- گیربکس های صنعتی